W dniu 30 lipca 2014r Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie zasad inwigilacji, pozyskiwania danych oraz ich przetwarzania i przechowywania przez służby. Stwierdził niekonstytucyjność przepisów określających katalog informacji o jednostce zbieranych za pomocą środków technicznych w działaniach operacyjnych oraz zasady przetwarzania zebranych danych, które nie mają znaczenia dla toczącego się postępowania. Trybunał uznał, że przepisy są nieprecyzyjne, podkreślił również brak niezależnego organu kontrolującego zasadność ich pozyskiwania.

 

 

Komentarz:

 

Przypomnijmy, iż chodzi o przepisy w ustawach między innymi o Policji, uprawniające służby do pozyskiwania danych osobowych osób korzystających z sieci Internet lub z usług telefonicznych. Dane osobowe o użytkownikach sieci, służby pozyskują od operatorów telekomunikacyjnych, którzy mają obowiązek ich przechowywania w zakresie i przez czas wskazany w ustawie Prawo telekomunikacyjne. Okres przechowywania tzw danych retencyjnych wynosi obecnie 12 miesięcy (został skrócony z 24 miesięcy). Po upływie tego okresu dane o użytkowniku sieci np. dane o adresie IP umożliwiające identyfikację osoby logującej się w Internecie, powinny zostać usunięte. Policja nie może więc pozyskiwać danych dotyczących użytkownika internetu jeżeli od daty ostatniego zalogowania upłynęło 12 miesięcy. Ponadto dane osobowe abonentów korzystających z sieci internet lub telefonów objęte są tajemnicą telekomunikacyjną a ich pozyskiwanie powinno stanowić wyjątek od reguły określającej te dane jako poufne. Pozyskiwanie danych klientów powinno więc nastąpić jedynie na podstawie przepisów prawa ściśle określających uprawnienia służby oraz tryb i zakres ich pozyskiwania. W przypadku Policji przepisem takim jest art. 20C ustawy o Policji, który został zakwestionowany omawianym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego w zakresie w jakim przepis ten nie przewiduje niezależnej kontroli udostępniania danych telekomunikacyjnych. Często po dane sięgają organy lub instytucje, które swoje uprawnienie do pozyskiwania danych objętych tajemnicą telekomunikacyjna wywodzą z ogólnych przepisów prawa bądź nie przestrzegają ustalonego w przepisach trybu ich pozyskiwania (komornicy sądowi, Prokuratura). Odnosząc powyższe do wspomnianego art. 20c Ustawy o Policji należy podkreślić, iż nie każdy funkcjonariusz jest uprawniony do pozyskania danych osobowych użytkownika sieci, ale wyłącznie ten który:

 

1) posiada pisemne upoważnienie Komendanta Głównego Policji lub Komendanta wojewódzkiego Policji albo osoby przez nich upoważnionej;

2) został imiennie wskazany w pisemnym wniosku Komendanta Głównego lub wojewódzkiego Policji lub osób przez nich upoważnionych;

 

Problemem praktycznym jest również brak jakiejkolwiek kontroli nad przetwarzaniem pozyskanych danych np. po zakończeniu postępowania karnego.

 

 

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego a tym samym utrata mocy wiążącej zakwestionowanych przepisów, wejdą w życie po upływie 18 miesięcy od dnia wyroku.

 

Adw. Sebastian Papaj